Wzrost i rozwój gospodarczy
Wzrost gospodarczy oznacza możliwości danego kraju do zwiększania zdolności produkcyjnych a więc do wytwarzania większej ilości dóbr i usług.
Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym, które oznacza wszystkie zmiany ekonomiczne, polityczne, społeczne i infrastrukturalne towarzyszące wzrostowi gospodarczemu
Czynniki wzrostu gospodarczego
- Odpowiednia ilość i jakość kapitału
- Odpowiednia ilość i jakość zasobów siły roboczej
- Polityka zagraniczna rządu (proeksportowa)
- Odpowiednia ilość i jakość zasobów surowców naturalnych
- Inne czynniki - socjokulturowe (świadomość, obyczaje, zwyczaje religia)
Bariery wzrostu gospodarczego:
- Problem ludnościowy - przeludnienie i brak siły roboczej
- Niedoinwestowanie gospodarki
- Niska jakość kapitału
- Czynniki socjokulturowe wpływające destrukcyjnie
PKB (Produkt Krajowy Brutto) - miara produkcji wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem tzn. Że PKB mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce danego kraju.
PNB (Produkt Narodowy Brutto) miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki wytwórcze. PNB mierzony jest według bieżącej wartości rynkowej tzn. że stosuje się bieżące ceny rynkowe. Wliczany jest również import i eksport.
PNN (Produkt Narodowy Netto) jest równy PNB pomniejszonemu o odpisy amortyzacyjne przeznaczone na restytucje budynków fabrycznych i ich wyposażenie. PNN stanowi zwykle ok. 89-92% PNB.
Saldo = eksport - import
Ze względu na to że wszystkie miary liczone są w cenach bieżących z danego roku i nie uwzględniają inflacji, dla porównań międzyokresowych oblicz się tzw. deflator:
DN (Dochód Narodowy) - to całość dochodów wypłaconych właścicielom ludzkich i fizycznych zasobów wytwórczych za wykorzystanie ich w określonym odcinku czasu. Dochód Narodowy nie informuje ile zarabiają konsumenci.
DO (Dochody Osobiste) - to część DN która wypłacana jest do rąk poszczególnych jednostek w odróżnieniu od sum wypłacanych przedsiębiorstwom. Dochody osobiste ile pieniędzy ludność ma do wydania.
DD (Dochody Dyspozycyjne) - dochody osobiste zmniejszone o kwotę podatków osobistych oraz niektóre mniejsze opłaty. Dyspozycyjne dochody są przeznaczone na wydatki konsumpcyjne i oszczędności.
Wzrost gospodarczy można podzielić na ekstensywny i intensywny.
Polityka fiskalna rządu i budżet państwa
Polityka fiskalna - manipulowanie dochodami i wydatkami budżetu państwa w celu utrzymania stabilnego poziomu w gospodarce np. w produkcji.
Rząd - grupa osób wybranych do reprezentowania i zarządzania zasobami gospodarczymi danego kraju, np. finansowymi, ludzkimi.
Funkcje rządu:
- Funkcje tradycyjne
- reprezentowanie
- obrona narodowa
- ochrona praw własności
- wymiar sprawiedliwości
- podstawowa edukacja
- Funkcje gospodarcze - wszystkie te funkcje realizowane są w ramach tzw. interwencjonizmu państwowego
- stabilizacyjne (oddziaływanie na ceny)
- alokacyjna (umieszczenie zasobów gospodarczych tam, gdzie są faktycznie potrzebne)
- redystrybucyjna (wyrównanie poziomu życia obywateli)
Podstawowym elementem w oparciu o który działa rząd jest budżet (plan przychodów i wydatków)
Budżet państwa - zestawienie przychodów i wydatków budżetowych
Źródła dochodów państwa: N
- podatek dochodowy (PIT do 30%)
- podatek pośredni (VAT, akcyza do 26%)
- ubezpieczenia społeczne (ok. 25%)
- CIT (ok. 10%)
- opłaty z czynszów i najmów
- cło
- ze sprzedaży składników majątkowych
- z prywatyzacji
- opłaty skarbowe
- z odsetek bankowych
- dywidendy
- z oprocentowania kredytów
Wydatki budżetowe
- utrzymanie aparatu administracji państwowej
- obrona narodowa
- służba zdrowia, oświata
- wymiar sprawiedliwości
- służby bezpieczeństwa publicznego
- transport i komunikacja
- kultura i sztuka
- sport i rekreacja
- roboty publiczne
- pomoc społeczna - zasiłki
- dyplomacja
- reformy
- dotacje
Krzywa Laffera
Niezrównoważenie budżetu
- nadwyżka budżetowa
- deficyt budżetowy (wydatki przewyższają dochody)
Sposoby likwidowania deficytu budżetowego
- kredyty, pożyczki zagraniczne
- kredyty, pożyczki krajowe
- akcje, bony skarbowe, obligacje
- państwo może sprzedać obywatelom zaciągając tzw. dług publiczny
- państwo może sprzedać Bankowi Cenmtralnemu
Model gospodarki AD-AS
Zagregowany popyt - suma, którą przedsiębiorstwa domowe planują wydać na zakup dóbr i usług oferowanych przez daną gospodarkę przy danym poziomie ich dochodów.
Zagregowana podaż - wartość wszystkich dóbr i usług zaoferowanych do sprzedaży w danym czasie
Krzywa zagregow. Popyt Krzyw.zagr. poda
Równowaga w makroekonomii jest stanem bardzo trudnym do osiągnięcia ponieważ brane są tu pod uwagę wielkości globalne, na które wpływa wiele ważnych czynników.
Każdy rząd dąży do zrównoważenia gospodarki poprzez mądrą politykę fiskalną i monetarną.
- Nadwyżka tow
- Niedobór tow.
Cykle gospodarcze (koniunkturalne)
Cykl koniunkturalny - regularnie powtarzające się wahania podstawowych wielkości ekonomicznych (zatrudnienia, produkcji, poziomu cen) wokół długotrwałego trendu gospodarczego
Trend gospodarczy - jest przejawem długotrwałej zmiany w górę lub w dół jakiejś zmiennej ekonomicznej np. PNB.
Rodzaje cykli
- Klasyczny
- faza kryzysu (spadek)
- dno cyklu (depresja gospodarcza)
- wzrost (ożywienie, ekspansja)
szczyt cyklu
- Zdeformowany - zachowujący się inaczej niż zwykle (np. XX-lecie międzywojenne). Długi czas kryzysu i dna, krótka faza szczytu.
- Spłaszczony - nie ma szczytu i dna, są tylko punkty zwrotne
Bezrobocie
Bezrobocie - to taki stan w gospodarce, w którym ludzie zdolni do pracy w wieku produkcyjnym oraz wyrażający chęć podjęcia pracy nie znajdują zatrudnienia w gospodarce.
Lata pracy
- 18-60 - kobity
- 18-65 - mężczyźni
Od 15 roku życia można zatrudniać
Podstawową miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia
B - liczba osób bezrobotnych
zsr - zasoby siły roboczej
bzr - bezrobotni + zatrudnieni
Stopa 18,1% + pracujący na czarno (niezarejestrowani)
- bezrobocie utajone
Stopa = 18,1% =>BAEL
- -pracujący na czarno
- +bezrobocie utajone
Różnica między normalną stopą a BAEL wynosi 0,2 - 0,3%
Rodzaje bezrobocia
- Fikcyjne (przejściowe) - między jedną umową o pracę a drugą
- Strukturalne - spowodowane niedostosowaniem podaży pracowników do popytu na ich umiejętności
- Koniunkturalne - charakt. dla poszczególnych cykli
- Ukryte - zatrudnianie na jedno stanowisko kilku osób
Inflacja
Inflacja oznacza trwały wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce, któremu towarzyszy spadek siły nabywczej pieniądza.
Rodzaje inflacji (wg tempa przeciętnego wzrostu cen
- Pełzająca do 3,5% w skali roku
- Przyspieszona 3,5-10%
- Galopująca (dwucyfrowa)pow. 10%
- Hiperinflacja pow.100%
- Megainflacja
Rodzaje inflacji wg przyczyn:
- Popytu (ciągnąca przez popyt) występuje wtedy, gdy całkowita wielkość wydatków w gospodarce wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji.
d (popyt) > podaży (s) => wzrost cen
=> d => const => gosp. niedoborów => wąskie gardło
=> nadmierna ekspansja kredytowa + wydatki rządowe z długu publicznego zaciągnięte w Banku Centralnym
- Klasyczna (charakt. dla byłych krajów socjalistycznych i krajów 3-ciego świata); gospodarka niedoborów, nadwyżka popytu nad podaża
- Specyficzna (charakt. dla krajów wysoko rozwiniętych); nadwyżka popytu nad podażą wynikająca z udzielania tanich kredytów, sprzedaży ratalnych
- Inflacja kosztowa (pchana przez koszty) pojawia się w sytuacji, gdy na podaż jednego lub kilku zasobów czynników wytwórczych nałożone są ograniczenia lub gdy cena jednego albo kilku z nich została zwiększona. Jedną z częstych przyczyn tej inflacji są żądania grup nacisku tj. Związki zawodowe dotyczące podwyżek płac.
- Inflacja strukturalna - jest wywołana przez zmianę struktury popytu na dobra i usługi
Spirala płac:
/płac => /koszt pracy => /koszt prod. => /cen
Spirala zysku
/zysku => /cen sprzedaży => związki zawodowe => /zysku => /cen... itd.
Systemy bankowe w Polsce
System bankowy w Polsce regulowany jest przez
- Ustawa Prawo Bankowe
- Ustawa o NBP
Bank komercyjny bank, który obsługuje klientów
Banki wyspecjalizowane
- branżowo (cukrownictwa, ochrony środowiska)
- funkcjonalne (kredytowy, inwestycyjny, inicjatyw gosp.)
Funkcje Banku Centralnego
- bank emisyjny (pieniądze, papiery wartościowe (obligacje, bony skarbowe))
- bank państwa ( rozlicza państwo - podatki, wat, ZUS itd.)
- bank banków (reguluje funkcjonowanie innych banków)
- zarząd rezerw walutowych i płatności międzynarodowych
Narzędzia polityki pieniężno - kredytowej Banku Centralnego
- Stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych - określa ona jaką część wszystkich depozytów banków komercyjnych musi pozostać nietknięta (wpływa na ilość pieniądz w obiegu)
Depozyty dzielą się na:
- avista - odrazu wypłacane => stopa wyższa
- terminowe - terminowo wypłacane => stopa niższa
- Stopa redyskontowa - refinansowa (lombardowa) - pod zastaw obroty banku (zwykły kredyt)
- Operacje tzw. otwartego rynku - BC sprzedaje lub skupuje papiery wartościowe (obligacje i bony skarbowe)
Polityka fiskalna - budżetowa - monetarna BC to:
- Polityka antyinflacyjna = restrykcyjna = drogiego pieniądza
- Polityka antyrecesyjna = ekspansywna = pobudzająca = taniego pieniądza
